Трымайся, трымайся за спадніцу!
Сціплы накід да партрэта майго прапрадзядулі, якога я ніколі не бачыў, але паважаю ўсім сэрцам, мог бы выглядаць так: “Дзмітрый Яфімавіч Чарнякоў, ураджэнец невялікай вёскі ў Магілёўскай вобласці, пасмяротна ўзнагароджаны двума ордэнамі Чырвонай Зоркі. Прадзед працаваў у аддзеле контрразведкі “СМЕРШ” (“Смерць шпіёнам!”) Наркамата унутраных спраў Савецкага Саюза. Удзельнічаў ва ўзяцці Кёнісберга, падчас баявых дзеянняў атрымаў дзве кантузіі…”
Але за кожным героем і яго подзвігам стаіць нялёгкае жыццё сям’і ў гады Вялікай Айчыннай вайны, стаіць жанчына – самаахвярная маці, адчайная малітвеніца за мужа-змагара і верная барацьбітка за шчасце дзяцей. Мой прапрадзед і прапрабабуля перажылі трагічнае расстанне. Пра след вайны ў нашай сям’і распавяла іх дачка – мая прабабуля Галіна, бо памяць пра мінулае, пра роднае карэнне дае магутны стымул у развіцці чалавечных якасцей і выхаванні маладога пакалення.
Дзмітрый Яфімавіч да вайны жыў у вёсцы Цёплае ў свайго дзеда, які займаўся вытворчасцю ўласнага мёду. Любіў займацца звычайнымі сялянскімі справамі, а пасля пераехаў у Мінск. Працаваў сувязістам, ажаніўся з каханай дзяўчынай Нінай, да якой аднойчы выпадкова патэлефанаваў. У 1934 годзе нарадзілася мая прабабуля, праз пяць гадоў – яе сястра Інэса.
— Звечара мы збіраліся ехаць да бабулі, што жыла на Грушаўцы. Але раптам пачуўся той самы тэлефонны званок, што раздзеліць сям’ю з бацькам на доўгія 4 гады, – не хаваючы слёз, успамінае прабабуля. – Пякучым болем апаліла наша дзяцінства вайна. Бацьку адразу ж выклікалі ў ваенны камісарыят. На развітанне ён прыказаў нам дабірацца да Маскоўскай шашы, каб эвакуіравацца. Дзверы гучна бразнулі, больш тату мы не бачылі. Мы як мага хутчэй сабралі ўсё самае неабходнае і рынуліся да шашы. Усе беглі і выязджалі з Мінска, было неймаверна страшна. Мама са мной і з трохгадовым дзіцём на руках спрабавала спыніць машыну, але месцаў нідзе не было. Пачалася бамбёжка каля самай шашы: падрываліся машыны, паўсюль былі крыкі, дым, у якім патаналі людзі. Мама крычала мне: “Трымайся, трымайся за спадніцу! Толькі не згубіся!”. Гэтыя словы праз смугу часу я адчуваю больш выразна душою, чым тады слыхам. Бамбёжку мы перачакалі на нейкіх могілках. Усё, што я памятаю, – моцны пах нафталіну. Затым пайшлі да бабулі на Грушаўку. Дом быў разгромлены бомбамі, на шчасце, пасяліліся ў невялікім бараку на два пакоі. Вось там і жылі: дарослыя капалі акопы, каб хаваць туды падушкі, цёплыя рэчы, ежу, бо пры бамбёжцы ўсё магло згарэць. Пастаянным спадарожнікам быў страх, прычым не толькі перад фашыстамі, што маглі напасці, але і таму, што мы былі сям’ёй партыйнага чалавека, які працаваў у НКУС. Нас у любы момант
маглі “здаць”, але сумленныя суседзі не ўзялі грэх на душу. Мама штодня паўтарала: “У двор адным не выходзіць, ні з кім не мець зносін, сядзець у куце хаты, як мышы”. А мы былі звычайныя дзеці з нармальнымі жаданнямі – бегаць, куляцца, гойдацца на арэлях…і не чуць узрываў снарадаў. Сілкаваліся пераважна травой, шчаўем, крапівой і супамі. Аднойчы змаглі купіць кавалак каніны і зрабіць рагу. Як цяпер, памятаю яго цудоўны густ. Але літаральна праз суткі мы з сястрою захварэлі на адзёр і трапілі ў інфекцыйную бальніцу. Мама працавала трое сутак, каб парадаваць нас невялікім кавалачкам масла. Калі яна прынесла доўгачаканую пакупку дадому, то засмуцілася да абурэння: гэта быў корань капусты, абмазаны алеем. Цярпелі як маглі, выжывалі і прабачалі тым, хто нажываўся на малых “бязбацькавічах”.
Пра дзяцінства, абпаленае вайной, выкрадзенае ворагам, ёміста скажуць і класікі беларускай літаратуры, спазнаўшыя на сабе нялёгкую долю ахвяр вайны, якія паслухмяна трымаліся за матуліну спадніцу і чыстымі маленькімі душамі пракліналі ворага. Адгалоскі тых жудасных падзей гучаць у кожнай сям’і як даніна памяці ўсім героям – жывым і мёртвым, уганараваным і непрызнаным, а пераможны май назаўсёды застанецца сімвалам квітнеючай радасці кожнага патрыёта. Няхай адценні вайны ніколі не здолеюць засланіць яркіх красак Перамогі! Са святам, краіна!