10 фактаў пра Янку Купалу, якія вы не ведалі
6 ліпеня споўнілася 135 гадоў з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры Янкі Купалы. У школьных падручніках вы бачылі яго псеўданім шмат разоў і, напэўна, не раз блыталі з Якубам Коласам. Спадзяюся, гэтыя 10 фактаў дапамогуць па-іншаму, з чалавечага, а не вучнёўскага пункту гледжання ўбачыць гэту асобу.
- Яго продкі служылі Радзівілам. На гербе сям’і Луцэвічаў была намалявана адрубленая нага ў памяць пра прашчура, які засунуў яе ў сіло, каб выратаваць караля. За гэта яго зрабілі шляхцічам. Вось толькі праз стагоддзі дакументы згубіліся, і падчас разбору шляхты Луцэвічы былі пераведзены ў саслоўе мяшчан. Колькі не імкнуліся адваяваць права на зямлю, не атрымалася. Таму драма “Раскіданае гняздо” часткова аўтабіяграфічная.
- Рэальныя падставы мела і знакамітая п’еса “Паўлінка”. Кожны герой твора меў прататып. Паўлінка — дзяўчына з Пецербурга, якая падабалася паэту, астатнія — жыхары Акопаў. Калі яны пабачылі камедыю, пазналі сябе і некаторыя пакрыўдзіліся да такой ступені, што нават не віталіся з Іванам Дамінікавічам. Сюжэт Янка Купала ўзяў з жыцця бацькоў, якія ажаніліся тайна і ўцяклі з дому.
- Назва першага зборніка “Жалейка” таксама невыпадковая. У дзяцінстве хлопчык жадаў навучыцца музыцы, таму замовіў у газеце жалейку. Яе даслалі па пошце, а малы Іванка заплаціў вялікія для яго сям’і грошы. Праз тры дні інструмент расклеіўся, бо быў зроблены з паперы. Луцэвіч так абразіўся несправядлівасцю, што кнігу ўласных вершаў назваў у памяць пра той выпадак.
- Дарэчы, першы зборнік мог і не выйсці. Фундатар Аляксандр Ярэміч доўгі час думаў, якому творцу аддаць грошы. Паміж Сяргеем Ясеніным і Янкам Купалам выбраў апошняга і не прагадаў.
- Вершы Івана Луцэвіча натхнілі Гагарына. Маці першага касманаўта ўзгадвала, што, прачытаўшы “Хлопчык і лётчык”, маленькі Юра адразу пажадаў стаць падобным да героя твора. І, як вы ведеце, гэта дзіцячая мара споўнілася .
- Простыя людзі вельмі любілі паэта. Ён быў народным не толькі паводле дзяржаўнай ўзнагароды, але і паводле стаўлення аднавяскоўцаў. Яшчэ пры жыцці на акно яго лецішча жыхары Ляўкоў штодзень прыносілі кветкі. Так яны выказвалі павагу Янку Купале.
- Пісьменнік умеў прадказваць надвор’е. У гэтым дапамагала таполя, што расла каля дома ў Мінску. Перад паводкай яна рыпела, бо камель назапашваў ваду. Чуючы характэрны гук, Янка Купала тэрмінова перавозіў сям’ю на лецішча. За гэту рысу мастак слова называў дрэва “мой вартавы”.
- Літаратар збіраў каменьчыкі. З любой паездкі прывозіў не сувеніры, а камяні, прычым самыя звычайныя. Памятаў, адкуль кожны з іх. Любіў перабіраць, бо гэта супакайвала. А часам Іван Дамінікавіч рассыпаў іх перад крэслам і проста глядзеў, уяўляючы, што адпачывае на моры. Менавіта так і называў паэт сваю калекцыю — “маё маленькае мора”. З часам гэта стала модна ў мінскім асяродку інтэлігентаў. Напрыклад, дома ў Петруся Броўкі можна пабачыць такую ж калекцыю.
- Янка Купала выдатна гуляў у шахматы і заўсёды перамагаў Якуба Коласа ў гэтым спорце. Апошні штораз злаваўся і нават выходзіў з дому, каб супакоіцца. Гэта не перашкаджала класікам беларускай літаратуры сябраваць. Шмат пра іх адносіны можа сказаць фраза Івана Луцэвіча “Каласочак, мне так добра з табой маўчыцца”.
- Праз 135 гадоў вы можаце пабачыць класіка. У мінскім філіяле музея, дзе мне і распавялі гэтыя цікавыя факты, напрыканцы эксрурсіі паказваюць 3D галаграму. На ёй — акцёр Купалаўскага тэатра Генадзь Аўсянікаў. А голас самога паэта чытае ўласныя вершы. Запіс быў зроблены ў 1930-ыя гады і захаваўся цудам.
Жадаеце пабачыць і даведацца неверагоднае — вам прамая дарога ў без перавелічэння самы сучасны беларускі музей.